بررسی اثر بازدارندگی عصاره های گیاهی علیه عوامل مولد مرگ گیاهچه

امروزه به دلیل بروز برخی مشکلات ناشی از استفاده ی بی رویه از سموم شیمیایی در سامانه های کشاورزی، گرایش زیادی به استفاده از پتانسیل مواد بیولوژیکی نظیر متابولیت های گیاهی در راستای کنترل بیماری های گیاهی ایجاد شده است. مطالعه ی حاضر با هدف بررسی اثر ضد قارچی عصاره های گیاهی به منظور مهار بیماری مرگ گیاهچه ی کدوییان به اجرا در آمد. به این منظور ابتدا اثرات ضد قارچی سه نوع عصاره ی اتانولی، متانولی و آبی حاصل از 37 گونه ی گیاهی علیه عوامل مرگ گیاهچه شامل گونه های pythium aphanidermatum، phytophthora drechsleri، rhizoctonia solani و macrophomina phaseolina بر اساس روش دیسک کاغذی به مقدار 5 میلی گرم بر هر دیسک بررسی شد. در مرحله ی بعد از بین گیاهان مورد مطالعه دو گیاه تلخه (acroptilon repens) و شیرین بیان (glycyrrhiza glabra) انتخاب گردیده و عصاره ی خام برگ، گل و ریشه ی این گیاهان به تفکیک با استفاده از پنج نوع حلال مختلف شامل آب مقطر استریل، اتانول، متانول، کلروفرم و استون استحصال گردید. سپس اثر ضد قارچی عصاره های حاصل به دو روش دیسک کاغذی و اختلاط با محیط کشت مورد ارزیابی قرار گرفت. در نهایت عصاره ی اتانولی تلخه که در بین عصاره های مورد مطالعه بیشترین اثر بازدارندگی را علیه مهمترین عوامل مرگ گیاهچه؛گونه های p. aphanidermatum و p. drechsleri؛ نشان داده بود انتخاب گردیده و اجزای عصاره با استفاده از کروماتوگرافی لایه نازک جداسازی و اثرات بازدارندگی هر کروماتوگرام علیه قارچ های فوق بررسی گردید. بر اساس نتایج حاصل از کروماتوگرافی لایه نازک عصاره ی اتانولی برگ تلخه، ترکیبات موجود در 89/0= rfبا رنگ باند سیاه بیشترین اثر بازدارندگی را روی رشد دو قارچ فوق نشان دادند. در مطالعات گلخانه ای اثر عصاره ی اتانولی گیاه تلخه در مهار بیماری مرگ گیاهچه ی خیار ناشی از گونه های p. drechsleri و p. aphanidermatum به ترتیب در قالب طرح کاملاً تصادفی و آزمون t با هشت تکرار مورد ارزیابی قرار گرفت. نتایج نشان داد اختلاط یک تا یک و نیم گرم عصاره ی خشک اتانولی تلخه با هزار گرم خاک می تواند مرگ گیاهچه ی ناشی از p. drechsleri در حدود60 درصد مهار کند. همچنین اندود نمودن بذر خیار با عصاره ی مذکور به نسبت حدود ده درصد بیماری مرگ گیاهچه ناشی از p. aphanidermatum را تقریباً 50 درصد مهار نمود. بنابراین می توان از پتانسیل اثرات ضد میکروبی گیاه شیرین بیان و تلخه برای پیشبرد اهداف کنترل زیستی در زمینه ی به حداقل رساندن مصرف سموم شیمیایی و استفاده ی هر چه بیشتر از ترکیبات طبیعی بهره برد.